پزشکان متخصص برای درمان و یا پیشگیری از فشار خون، بیماری قلبی و سکته قلبی ترکیبی از تغذیه مناسب برای فشار خون و دارو را پیشنهاد می‌دهند. گر چه باید در زندگی روزمره خود یاد بگیریم که غذا را به دارویی همیشگی تبدیل کنیم اما مصرف دارو در جاهایی که بیماری پیشرفت کرده، اجتناب‌ناپذیر است.
رژیم‌های غذایی (البته به شرطی که توسط یک متخصص تنظیم شوند)، نسخه‌هایی برای مصرف غذا همچون دارو هستند. هدف از خوردن غذا فقط لذت بردن و سیر شدن نیست. البته خود لذت بردن و سیر شدن هم گاهی کارهایی کاملا فرهنگی می‌شوند. مثلا در جایی که خوردن گوشت، رایج نیست؛ کمتر کسی از خوردن آن لذت می‌برد.
فشار خون چیست؟
قبل از آنکه به سراغ تغذیه مناسب برای فشار خون برویم، اجازه بدهید با فشار خون آشنا شویم. امروزه عادت کرده‌ایم که کلمه فشار خون را یک بیماری تصور کنیم. با این حال، فشار خون یکی از علایم حیاتی در هر انسان است. وقتی قلب کار پمپاژ خون را شروع می‌کند، خون قاعدتا به درون شبکه رگ‌ها رانده می‌شود. مسلماً این رانده شدن، به دیوارۀ رگ‌ها فشار می‌آورد.
فشار، مفهومی فیزیکی و بنابراین قابل اندازه‌گیری است. اگر بخواهیم دقیق‌تر حرف بزنیم باید بگوییم که فشار، قدرتی است که یک مایع متحرک دارد. مایع متحرک می‌تواند خون باشد یا آب باران در هنگام سیل، فرقی نمی‌کند. آنچه این دو را از هم جدا می‌کند، واحد اندازه‌گیری هر دو است. فشار خون را با واحد «میلی متر جیوه» اندازه گیری می‌کنند. علامت اختصاری آن، «mmHg» است.
فشار خون سیستولیک
حتی زمانی که بخواهیم یک نظام تغذیه مناسب برای فشار خون را دنبال کنیم، باید اول بدانیم که فشار خون ما در چه حالی است. اصولاً در دانش پزشکی دو نوع فشار خون داریم: فشار خون سیستولیک و فشار خون دیاستولیک.
فشار خون سیستولیک را زمانی تجربه می‌کنیم که قلب، خون را به درون رگ‌ها می‌راند. پزشکان به این حالت قلب و خون، سیستول می‌گویند. سیستول با تپش قلب یعنی بیشترین فعالیت قلب همراه است. فشار خون سیستولیک در زمان استراحت اندازه گیری می‌شود. معمولا فشار خون برای این وضعیت یعنی در زمان استراحت، 120 در نظر گرفته می‌شود. اگر فرد در زمان استراحت، فشارخونی بالاتر از این مقدار داشته باشد، اصطلاحاً گفته می‌شود که فرد دارای فشار خون سیستولیک بالا است. مردم به این حالت فشار خون می‌گویند.
دلیل فشار خون بالا، تنگ شدن رگ‌ها است. خاصیت ارتجاعی رگ‌ها در صورت سالم بودن خود را با تپش‌های قلب، هماهنگ می‌کند. اما وقتی رگ‌ها تنگ شوند، قلب خود را با وضعیت غیر ارتجاعی رگ‌ها هماهنگ می‌کند. برای جبران این کمبود، یعنی خاصیت ارتجاعی رگ‌ها، قلب تندتر کار می‌کند. این وضعیت همان فشار خون سیستولیک بالا است.
فشار خون دیاستولیک
اگر فشار خون از اندازه طبیعی کمتر باشد، به معنای افت فشار خون است. واقعیت را بخواهید افت فشار خون خطرناک‌تر است. به این معنا است که ماهیچه‌های قلب ضعیف‌تر شده‌اند و این موتور خودکار، خسته شده است. به این نوع فشار خون، فشار خون دیاستولیک می‌گویند. قلب در میانۀ تپش‌ها باید استراحت کند. این استراحت کوتاه هم برای خود قلب ضروری است و هم آن را دوباره با خون، پر می‌کند.
این وقفه‌های بین تپش‌ها، دیاستول خوانده می‌شود. اندازه لازمی که برای فشار خون دیاستول، محاسبه شده، 80 میلی‌متر جیوه است. معمولا وقتی آب بدن کم شود یا فرد دچار خونریزی شدید شود، این اتفاق می‌افتد. گشاد شدن رگ‌های اصلی هم چنین پیامدی را به دنبال دارد. تداوم فشار خون پایین، به سرگیجه و غش منتهی می‌شود. اگر این نوع فشار خون درمان نشود، اندام‌های مهمی مانند کلیه را هم از کار می‌اندازد.
سنجش فشار خون و اعداد بحرانی
در سنجش فشار خون هر دو نوع فشار یعنی سیستولیک و دیالوستیک، هر دو محاسبه می‌شوند. معیار اصلی سنجش، مقدار فشار خون در زمان استراحت است. معمولا در سنجش فشار خون به ما دو عدد می‌دهند. اولی یا عدد بالا مربوط به فشار سیستول و دومی یا عدد پایین مربوط به فشار دیالستول است. فشار خون طبیعی در زمان استراحت، بین 90 تا 120 میلی‌متر جیوه در وضعیت سیستول و 60 تا 80 میلی‌متر جیوه در حالت دیالستول است.
اما تمایل فشار خون به اعداد بالاتر را باید مرحله پیش فشار خونی دانست. در این مرحله فشار خون بازه طبیعی را پشت سر گذاشته و وارد محدوده 120 تا 129 میلی‌متر جیوه در حالت سیستول و محدوده زیر 80 میلی‌متر جیوه در حالت دیاستول می‌شود. زمانی که فشار خون در محدودۀ بالاتر از 130 سیستول و کمتر از 80 دیاستول، ثابت بماند، باید گفت که انسان از دیدگاه بیماری‌شناسی یا پاتولوژی، یک بیمار تلقی می‌شود. وضعیت اول، پرفشاری خون، فشار خون بالا، هایپرتنسیون یا پرفشاری شریانی نام دارد. وضعیت دوم، هایپوتانسیون یا فشار خون پایین، نامیده می‌شود.
شما می‌توانید با مراجعه به مرکز تخصصی ایران قلب، از سلامت خودتان آگاه شوید.
رژیم تغذیه مناسب برای فشار خون
با توضیحاتی که تا الان دادیم باید تاکید کرد که پیش از طراحی یک رژیم تغذیه مناسب برای فشار خون، باید بدانید که به پرفشاری یا کم فشاری خون مبتلا هستید. رژیم‌هایی که برای فشار خون بالا طراحی می‌شوند، به رژیم‌های DASH موسومند. در این نظام غذایی، یک برنامه غذایی سرشار از میوه، غلات سبوس‌دار، سبزیجات، مرغ، ماهی، حبوبات، آجیل و لبنیات کم چرب توصیه می‌شود. آنچه در این غذاها مهم است وفور موادی مانند منیزیم، پتاسیم، فیبر، پروتئین و کلسیم است. در این رژیم، شکر و نمک کمتری در مقایسه با دیگر سبک‌های رژیمی استفاده می‌شود. همچنین، نوشیدنی‌های شیرین، دسرها، گوشت‌های فرآوری شده و گوشت قرمز از برنامه خوراک روزانه حذف می‌شوند.
دش: راهی برای تضمین تغذیه مناسب برای فشار خون
در نظام تغذیه مناسب برای فشار خون مبتنی بر نظام دش، معمولا غذا در وعده‌های بیشتر ولی مقدار کمتر مصرف می‌شود. مثلاً ممکن است که هفت وعده غلات در روز مصرف شود. سبزیجات نیز به چهار تا پنج وعده می‌رسد. در کنار آنها باید چهار تا پنج وعده میوه، دو وعده مرغ و ماهی، دو تا سه وعده فرآورده‌های لبنی کم چرب، پنج وعده شیرینی در هفته و چهار تا پنج وعده حبوبات و آجیل در هفته، تناول نمود. البته بهترین راه، مشاوره با یک متخصص تغذیه و تدوین یک نظام تغذیه مناسب برای فشار خون است تا بر اساس وزن، قد و نتایج آزمایش‌ها، برای شما یک برنامه غذایی دش مفید بنویسد.
شما می‌توانید به صورت آنلاین درخواست ویزیت داشته باشید از بهترین متخصص قلب.
نشانه های فشار خون بالا کدامند؟
چه زمانی باید تغذیه مناسب برای فشار خون را جدی بگیریم؟ زمانی که نشانه‌ها به ما هشدار دهند. علاوه بر آزمایش، شما از طریق نشانه‌هایی مانند سردرد خصوصاً اگر پس از برخاستن از رختخواب و در ناحیه پس سر احساس شود، تهوع، شنیدن وزوز، سوت و همهمه در گوش، احساس سبک شدن سر، تار شدن و سیاهی دید و غش کردن،باید به فشار خون بالا مشکوک شوید.
گیاهانی که باید در تغذیه مناسب برای فشار خون گنجانده شوند!
در کنار رژیم تغذیه مناسب برای فشار خون بالا، مصرف گیاهان طبی هم می‌تواند مفید باشد. عصاره سیر، مقاومت رگ‌ها را کاهش داده و فشار حرکت خون را در رگ‌ها، پایین می‌آورد. آب لیموترش یا قطره خوراکی لیموترش نیز تاثیر مشابهی بر فشار خون می‌گذارد. از آنجا که لیموترش حاوی ماده لیمونن است به اتساع رگ‌ها کمک می‌کند و با این کار مقاومت عروق را کاهش می‌دهد. گیاهان دیگری مانند گنه تلخ، عناب، برگ زیتون، سرخ ولیک، شاه‌توت، دم گیلاس، دم آلبالو، چای ترش، چای سبز و سیاه دانه، تأثیری کاهشی بر فشار خون می‌گذارند.
دارو های کاهش فشار خون
داروها نیز در کنار رژیم تغذیه مناسب برای فشار خون بالا به کار می‌روند. معمولاً داروهای کاهش فشارخون بالا، به چهار دسته اصلی تقسیم بندی می‌شوند. این چهار دسته عبارتند از:
- دیورتیک‌ها
- شل کننده‌های عروقی
- بلوک کننده‌های سکپاتیک
- مهارسازهای آنزیم مبدل آنژیوتانسین
تجویز این داروها بسته به تشخیص پزشک دارد. چون بی‌توجهی به فشار خون بالا ممکن است انسان را با خطر سکته قلبی مواجه کند. بالا رفتن فشار خون و پایدار ماندن آن، بحران پرفشاری خون نام دارد. اگر باز به علائم بحران پرفشاری خون بی‌توجه بمانید، ممکن است که خدای ناکرده وارد مرحله پرفشاری بدخیم خون یا فوریت پرفشاری خون شوید.
این حالت همانند بحران کم فشاری خون با کاهش سطح هوشیاری همراه است. مشکلاتی مانند آنسفالوپاتی و التهاب مغز، اختلالات شبکیه چشم یا تورم دیسک اپتیک، خونریزی، ترشح التهابی چشم، از پیامدهای این توجهی است. البته ماجرای این بی‌توجهی به همین جا محدود نمی‌شود.
برای مطالعه بیشتر: بیماری قلبی چیست و آشنایی با انواع بیماری قلبی
چرا باید تغذیه مناسب برای فشار خون را جدی بگیریم؟
جواب این است که تغذیه مناسب برای فشار خون، شما را نجات می‌دهد! اگر تا اینجا یعنی به مرحله بحرانی فشار خون رسیده‌اید، یعنی تا الان به تغذیه، بی‌توجه بوده‌اید. ادامه بی‌توجهی به پرفشاری خون، ممکن است شما را با درد قفسه سینه مواجه کند. این درد می‌تواند نشانه آسیب دیدگی ماهیچه‌های قلب باشد. به زبان صریح‌تر یعنی شما در آستانه سکته قلبی هستید. از دیگر پیامدهای فوریت پرفشاری خون، می‌توان به پاره شدن آئورت، تنگی نفس و سرفه اشاره کرد.
گاهی نیز رگه‌هایی خونی در خلط فرد دیده می‌شود. وقتی ماهیچه‌های قلب ناتوان شوند، ریه به اصطلاح آب می‌آورد. رگه‌های خونی در خلط نشانه این ناتوانی است. از دیگر خطرهایی که پرفشاری خون به دنبال دارد باید به نارسایی حاد کلیه و نابودی یاخته‌های خونی یا آنمی همولیتیک میکروآنژیوپاتیک اشاره کرد. در این وضعیت‌ها در مرحله اول دارو تجویز می‌شود و از رژیم‌های غذایی داش برای تثبیت تأثیرات دارویی استفاده می‌شود.
شما می‌توانید به صورت آنلاین درخواست ویزیت داشته باشید از بهترین متخصص قلب.
فشار خون پایین و راه های درمان!
تغذیه مناسب برای فشار خون، تنها برای فشار خون بالا به کار نمی‌رود. فشار خون پایین هم با این نوع تغذیه درمان می‌شود. با این حال فشار خون پایین برخلاف فشار خون بالا همیشه نشانه بیماری نیست. تنها زمانی بحرانی می‌شود که نشانه‌هایی مانند گیجی، ریتم تند تنفسی، افزایش تعداد تپش‌های قلبی، تشنگی و درد قفسه سینه، زندگی عادی فرد را مختل سازند. علل زیادی در پیدایش کم فشاری بحرانی خون موثرند. خونریزی بیش از حد، یک عفونت خونی، کم آب شدن بدن و تشنگی مزمن، تغذیه نادرست، شوک روانی فلج کننده و برخی از بیماری‌های قلبی در پیدایش فشار خون پایین دخالت دارند.
تغذیه مناسب برای فشار خون پایین
برای درمان عراضه فشار خون پایین مزمن، بهترین راه، پایبند ماندن به یک رژیم غذایی سرشار از غله، میوه، مایعات، ماهی و مرغ است. چربی در این نظام غذایی از زندگی فرد حذف می‌شود. گیاهانی مانند شیرین بیان به دلیل ویژگی مینرالوکورتیکوئیدی، آب و نمک‌های بدن را حفظ می‌کنند. از آنجا که مایعات در درمان کم‌فشاری خون تأثیر قاطعی دارند شیرین بیان، درمان خوبی به شمار می‌رود.
انسان‌ها از قدیم با این خاصیت آشنا بوده‌اند. در گذشته قبل از مسافرت‌های بلند و زمان‌دار، به شترها شیرین بیان می‌خوراندند تا در طول سفر، آب و نمک‌های ضروری بدنشان دست نخورده بمانند. گل گاوزبان هم به کاهش فشار خون کمک زیادی می‌کند. گیاه دیگری که همزمان به سلامتی قلب کمک کرده و فشار خون را هم کاهش می‌دهد، زرشک است.
مبانی عمومی تغذیه مناسب برای فشار خون و تاثیر معکوس گیاهان و میوه ها
در درمان با رژیم تغذیه مناسب برای فشار خون باید به خاصیت میوه‌ها و گیاهان توجه کرد. مثلاً در فشار خون پایین نباید گریپ فروت مصرف کرد. مصرف این میوه، فشار خون را پایین می‌آورد و اگر شما فشار خون پایین دارید، مصرف این میوه، ممکن است افت بحرانی فشار خون را برای شما در پی داشته باشد. همچنین، سبریجاتی مانند کلم پیچ، کاهو، برگ شلغم، کلم برگ، برگ چغندر، اسفناج، برگ ریواس و آراگولا خاصیتی کاهنده دارند.
در هنگام آماده سازی غذا، حتما از روغن‌های گیاهی سالم استفاده کنید. روغن زیتون گزینه‌ای عالی است. این روغن حاوی ماده‌ای به نام پلی فنول است. ماده پلی فنول، فشار خون را پایین می‌آورد و همچنین از تورم بدن جلوگیری می‌کند. از روغن زیتون می‌توانید به عنوان جایگزینی برای روغن کانولا، کره و انواع سس‌های سالاد استفاده کنید.
شما می‌توانید با مراجعه به مرکز تخصصی ایران قلب، از سلامت خودتان آگاه شوید.
دیدگاه ها